دکتر حجت اله رحیمی* |
به تجمــع بیش از 5 درصد چربی در سلولهای کبدی کبد چــرب میگویند. کبد چرب بــه دو نــوع الکلی ناشــی از مصــرف زیاد و طولانی الکل و غیرالکلی تقســیم میشود. عوامل ایجاد کننده کبد چرب غیرالکلی شامل چاقی، دیابت، چربی خون بالا، فشارخون بالا، افزایش دور کمر و شکم (که به مجموعه این عوامل اصطلاحًا سندروم متابولیک میگویند) و برخی از بیماری ها و داروها هستند. عوامل اصلی تشدید کننده کبد چرب رژیم غذایی نامناسب مثل مصرف زیاد غذاهای پرچرب و پرکالری و عدم فعالیت بدنی کافی است. کبد چرب غیرالکلی در دهه های اخیر به شدت در حال افزایش بوده است.
در ایران برحسب مناطق مختلف شیوع آن تا 40 درصد نیز گزارش شده که آمار بالایی است. ً کبد چرب معمولا بدون علامت است. بندرت ممکن اســت باعث احساس ناراحتی و سنگینی یا درد زیر لبه دنده در ســمت راست قفســه سینه و خستگی شود. در صورت عدم درمان کبد به تدریج طی چند ســال کم کار، تخریب و سفت میشود و اصطالحًا ســیروز کبدی ایجاد میگردد که علائم آن زردی چشم ها و پوست، بزرگی و آب آوردن شکم (آسیت) و ... اســت. در این مرحله اقدام اساسی برای بیمار نمیتوان انجام داد و تنها راه درمان پیوند کبد خواهد بود.
تعداد کمی از بیماران سیروزی تا قبل از پیوند دچار سرطان کبد خواهند شد. تشخیص این بیماری ً معمولا با اســتفاده از شــرح حال، معاینه فیزیکی و مجموعه ای از ســونوگرافی یا ســایر روشهای تصویربرداری و آزمایش خون اســت. بر اســاس سونوگرافی و آزمایشها کبدی به تنهایی نمیتوان تشــخیص کبد چرب داد و این اشتباه رایجی است که توسط بسیاری از بیماران، متخصصین رادیولوژی و حتی برخی پزشــکان صورت میگیرد. شرح حال بیمــاری زمینــه ای و مصرف داروها بســیار مهم هستند. همچنین به دلیل نمای مشابه سونوگرافی و آزمایش ها در کبد چرب با سایر بیماری ها، پزشک آزمایش ها تخصصی مورد نیاز درخواســت میکند. بیماران لازم اســت جهت مشاوره و درمان ابتدا به متخصص گوارش مراجعه کنند تا بررسی های اولیه و اقدامات تشخیصی برایشــان انجام شود.
اساس درمان کاهــش وزن، رعایت رژیم غذایی و فعالیت فیزیکی است. مصرف غذاهای پرچرب و پرکالری مثل گوشــت قرمز، فســت فود، برنج، شیرینی ها، قندهای ســاده، آبمیوه های با شــکر افزوده و... بایستی به حداقل برسد. پرهیز از مصرف مشروبات الکلی و ســیگار الزامی اســت. داروها نقش بسیار کمی در درمان کبد چــرب ایفا میکنند. داروهای مختلفــی برای درمان کبد چــرب وجود دارد مثل ترکیبات ســیلیمارین (گرفته شده از گل خار مریم) مثل لیورگل، ویتامین E ،پیوگلیتازون و... بســیاری از ایــن داروها تأثیری در درمان کبد چرب ندارند و یا تأثیر کمی دارند. درمان دارویی بدون نظر پزشک به هیچ عنوان توصیه نمیشود. بیماران کبد چرب در معرض بیماری های قلبی عروقی نیز هســتند. لذا میبایســت ازنظر فشارخون، افزایش چربی خون و ســایر عوامل خطر قلبی عروقی توسط متخصص قلب بررســی و تحت درمان مناسب قرار گیرند. در افراد مبتلا به دیابت لازم است قند خونشان کنترل شود. بیماران کبد چرب میبایست به صورت دوره ای ویزیت شــوند و از آنها آزمایش ها کبد، سونوگرافی یا اقدامــات دیگر به عمل آید.
بــا توجه به اینکه بیماری کبد چرب به تدریج در حال تبدیل شــدن به شایع ترین بیماری انسان و مشکل اساسی سلامت جامعه اســت، ما در مرکز پو ســینای حکیم واقع در شــهرک سلامت اصفهان کلینیک کبد چرب را افتتاح کرده ایم. در این کلینیک بیمــاران مبتلا به کبد چرب تحت نظــر فوق تخصص گــوارش ویزیــت و پیگیری میشــوند و درمان بیمــاران به صــورت تیمی با هماهنگی ســایر متخصصین فعــال در کلینیک شــامل فوق تخصص های گــوارش، متخصصین داخلی، پاتولوژی، جراحی، تغذیه و گاها روانپزشک صورت میگیرد و بر اســاس آخرین دستاوردهای علــوم روز تحت مراقبت و درمان قرار میگیرند.
در این کلینیک روزانه خدماتی نظیر تشــکیل پرونده، ویزیت، آموزش و مشاوره تغذیه و همچنین پیگیری منظم و دوره ای برای بیمار انجام میشود. کلینیک درحال توســعه اســت و در آینده نزدیــک پرونده الکترونیک برای بیماران تشــکیل و امکان ارتباط بیمــاران با کلینیک از طریق اینترنت فراهم خواهد شــد. در این کلینیک همچنین طرح های پژوهشی راجع به کبد چرب انجام میشود.
* فوق تخصص گوارش و کبد بالغین
